CZY WARTO ZAMIENIĆ CUKIER NA SŁODZIKI?

 

Czy wyobrażacie sobie życie bez słodkiego smaku? Bez kawałka ciasta do kawy w urodzinowy dzień? Bez zjedzenia gałki loda na wakacjach w słonecznej Hiszpanii? Mmmm…. chyba każdy z nas ma te obrazki w głowie…. i bardzo dobrze, bo w życiu warto sprawiać sobie małe przyjemności, ale należy też pamiętać, że jest to ok dopóki takie sytuacje mają miejsce raz na jakiś czas, a wspomniane słodkości występują w umiarkowanej ilości.

Niestety prawda na temat cukru nie jest już taka słodka, jak jego smak. Powszechnie wiadomym jest, że produkty bogate w cukry proste dostarczają organizmowi dużych ilości szybko wchłaniających się węglowodanów, czego konsekwencją może być nadmierny przyrost masy ciała, a co za tym idzie, szereg niekorzystnych implikacji zdrowotnych. Niestety nasze przyzwyczajenie do smaku słodkiego sprawia duży kłopot, szczególnie osobom na diecie redukcyjnej. Ze względu na coraz częściej pojawiającą się otyłość wśród społeczeństwa, na przestrzeni ostatnich 30 lat spożycie niskokalorycznych substancji słodzących gwałtownie wzrosło. Przyjrzyjmy się z bliska najczęściej wybieranym i dostępnym na polskim rynku substancjom używanym w celu uzyskania pożądanego, słodkiego smaku.

Oczywiście jako pierwsza i najbardziej rozpoznawalna substancja słodząca, przyjdzie nam do głowy sacharoza, potocznie nazywana cukrem. Jest to naturalna substancja, która występuje pod nazwami handlowymi m.in. cukier spożywczy czy cukier konsumpcyjny. Jej kaloryczność to ok. 405 kcal na 100 g produktu. Jak powszechnie wiadomo, ale zawsze warto to podkreślać - cukier spożywany w nadmiarze może powodować nadwagę, cukrzycę, wzrost stężenia trójglicerydów oraz próchnicę.

Jako alternatywę dla cukru spożywczego, w sklepach znajdziemy masę produktów, w których w celu uzyskania smaku słodkiego użyto niskokalorycznych substancji słodzących, najczęściej określanych jako ,,słodziki”. Jest to dość obszerna grupa substancji, która znacznie różni się pomiędzy sobą pod względem budowy chemicznej, stąd nie można ,,wrzucać ich do jednego wora” i opisywać jako ogółu.

W tym artykule weźmiemy pod lupę poszczególne słodziki i postaramy się odpowiedzieć na postawione w tytule zapytanie, mianowicie, czy warto zamienić cukier na słodziki?

Na obszarze Unii Europejskiej do stosowania dopuszczono jedenaście niskokalorycznych substancji słodzących. Dla każdej z tych substancji określono dopuszczalne dzienne spożycie w mg/kg masy ciała/dobę tkz. (ADI, acceptable daily intake), czyli taką jej ilość, która może być bezpiecznie codziennie przyjmowana przez całe życie bez niekorzystnego wpływu na stan zdrowia. Jak wynika z badań nie powinniśmy się nadmiernie przejmować czy spożywamy te substancje w odpowiednich ilościach, bo z reguły spożycie tych substancji w Europie jest niższe niż ich dopuszczalne spożycie - ADI.

Wspomniane powyżej niskokaloryczne, syntetyczne, substancje słodzące to:

acesulfam-K	E950
aspartam	E951
sól aspartam–acesulfam	E962
cyklaminian	E952
neohesperydyna DC	E959
sacharyna	E954
sukraloza	E955
taumatyna	E957
neotam	E961
Erytrytol	E968
glikozydy stewiolowe	E960

 Tego rodzaju ,,słodziki” najczęściej znajdziemy w słodyczach, napojach bezalkoholowych, mrożonych deserach, jogurtach i w wielu lekach.

W poniższej tabelce przedstawiamy kilka bardzo ważnych informacji na ich temat

Substancja	ADI [mg/kg m.c/dzień]	Właściwości charakterystyczne
Aspartam	0-40	ze względu na zawartość fenyloalaniny nie może być stosowany przez osoby chorujące na fenyloketonurię
Sacharyna	0-5	Nie ulega przemianom i jest wydalana z organizmu w niezmienionej postaci, natomiast z uwagi na przechodzenie przez łożysko i nie do końca poznany wpływ na płód, nie powinna być stosowana w ciąży
Acesulfam K	0-15	Jest 200 razy słodszy od sacharozy
Sukraloza	0-15	Jest 300 - 800 razy słodsza od sacharozy
Cyklaminian	0-7
Neotam	0-2
Glikozydy stewiolowe	0-4	Stewia może być stosowana do pieczenia i gotowania, jest oporna na wysoką temperaturę, do 200 °C. Oprócz słodkiego smaku oraz zerowej kaloryczności jej dodatkową zaletą jest wysoka zawartość pierwiastków śladowych. Glikozydy stewiolowe nie wykazują wpływu na ciśnienie krwi oraz stężenie glukozy

Liczne badania wskazują, że słodziki jako grupa nie wpływają na stężenie glukozy na czczo, insuliny na czczo, wrażliwości na insulinę czy tolerancji glukozy, dzięki czemu są super sposobem na zaspokojenie potrzeby słodkiego smaku, bez spożywania mono- i disacharydów, co może ułatwić realizację zaleceń dietetycznych i kontrolę glikemii.

Odrębną grupą stosowaną w celu zastąpienia cukru są półsyntetyczne substancje słodzące tkz. poliole:

sorbitol	E420
mannitol	E421
erytrytol	E968
maltitol	E965
laktitol	E966
ksylitol	E967

 

Najbardziej rozpoznawalnym związkiem z tej grupy jest ksylitol. Jest to naturalna substancja, która wyglądem przypomina sacharozę. Wykazuje on szereg właściwości prozdrowotnych m.in. spowalnia opróżnianie żołądka, a dzięki temu, że w organizmie stopniowo jest przekształcany w glukozę i glikogen, może być stosowany jako źródło do odbudowania zasobów energetycznych po wyczerpujących ćwiczeniach fizycznych. Dodatkowo posiada on wysoki potencjał słodzący, niezmiernie niską kaloryczność i nie powoduje próchnicy, co czyni z niego dużą konkurencję dla sacharozy :)

Drugim bardzo często stosowanym związkiem z tej grupy jest erytrytol. Jest on chemicznym związkiem, którego ogromną zaletą jest to, że nie dostarcza kalorii, natomiast spożyty w nadmiernej ilości może powodować działanie przeczyszczające.

Dzienne dopuszczalne pobranie wyżej wymienionych związków nie zostało określone za pomocą ADI, co wskazuje na bezpieczeństwo ich stosowania. Mówi się jedynie, aby nie przekraczać dawki 15-50 gramów dziennie ze względu na możliwe działanie przeczyszczające tych substancji : )

Odkrycie substancji słodzących zawdzięczamy nieprzewidzianym wypadkom lub ciekawości naukowców, którzy wbrew ogólnie przyjętym regułom badań laboratoryjnych smakowali próbki otrzymywanych w reakcjach chemicznych substancji. W ten właśnie sposób w 1879 roku podczas badań nad pochodnymi smoły pogazowej doszło do odkrycia pierwszego sztucznego słodzika, czyli sacharyny.

Czy warto zmienić cukier na słodziki ?

TAK. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne oraz Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością rekomendują te substancje jako bezpieczne i zalecają ich użycie w grupie osób z nadwagą i otyłością oraz przy zaburzeniach gospodarki węglowodanowej w organizmie (cukrzyca typu 2, nieprawidłowa glikemia na czczo, nieprawidłowa tolerancja glukozy). Syntetyczne substancje słodzące spożywane w zalecanych ilościach są bezpieczne dla zdrowia i nie ma powodów, aby obawiać się ich w swojej diecie. Mogą one pozytywnie korelować z utratą masy ciała, bez jednoczesnego wykluczania słodkości w jadłospisie : )

 

Autorką artykułu jest

 Romo-Romo A, Aguilar-Salinas CA, Brito-Córdova GX i wsp.: Effects of the Non-Nutritiv

Sweeteners on Glucose Metabolism and Appetite Regulating Hormones: Systematic Review of 

Observational Prospective Studies and Clinical Trials. PLoS One. 2016 Aug 18;11(8):e0161264

Olszanecka-Glinianowicz M., Czupryniak L., Stanowisko Polskiego Towarzystwa Badań nad 

Otyłością i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w sprawie stosowania niskokalorycznych 

substancji słodzących Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012, tom 8, nr 4

 Zdrojewicz Z. , Kocjan O., Idzior A., Substancje intensywnie słodzące – alternatywa dla cukru w 

czasach otyłości i cukrzycy, Medycyna Rodzinna 2015; 2(18): 89-93

https://pl.wikipedia.org/wiki/Cukier

Koszowska A. ,Dittfeld A. , Nowak J. , Brończyk-Puzoń A., Gwizdek K., Bucior J.,

Zubelewicz-Szkodzińska B. Cukier – czy warto go zastąpić substancjami słodzącymi? Nowa 

Medycyna 2014 ; 1 : 36-41

Vasilescu R, Ionescu AM, Mihai Aet al.: Sweeteners and metabolic diseases: xylitol as a new

player. Proc Rom Acad, Series B 2011; 2: 125-128.

 Chattopadhyay S, Raychaudhuri U, Chakraborty R i wsp, 2014, Artificial sweeteners — a review. J 

Food Sci Technol. 51(4):611-21

Berner-Strzelczyk A, Kołodziejska J, Zgoda MM: Poliole – Sorbitol i Ksylitol – kariogenne 

substytutu cukru. Bromat Chem Toksykol 2004; 37: 175-180.

 Riobio-Serván P, Sierra Poyatos R, Soldo Rodríguez J: Low and no calorie sweeteners (LNCS)

myths and realities. Nutr Hosp 2014; 30: 49-55.