CIAŁOPOZYTYWNOŚĆ

 

Każde ciało człowieka zasługuje na szacunek. To dzięki niemu każdego dnia jesteśmy w stanie realizować nasze zadania i spełniać marzenia. Jest częścią nas i idealnie by było gdybyśmy w pełni je akceptowali, niezależnie od rozmiaru, koloru skóry, wzrostu, długości nóg, płaskiego czy zaokrąglonego brzuszka. Nurt ciałopozytywności, nie odnosi się jedynie do wartości BMI, jak wielu osobom się kojarzy, ale również do typu sylwetki, do tego czy akceptujemy swój wzrost, posturę, odcień skóry, kształt nosa itp. Niestety przez wielu kojarzony jest jedynie w kontekście ,,promowania otyłości”.

Na jednej ze stron internetowych znalazłam bardzo ciekawą wypowiedź, która w rzeczowy sposób wyjaśnia, jak warto patrzeć na nurt #bodypositive. Autorką wypowiedzi jest Zuzanna Butryn - psycholożka z Centrum psychoterapii Sens w Warszawie i pisze ona tak: ,,Pamiętajmy, że nurt ten zakłada umiar: akceptuję siebie, ale wiem także, co jest dla mnie dobre. Jeżeli moja waga przekracza tę korzystną dla zdrowia, to jest nadwyrężeniem własnych granic. Muszę więc zweryfikować dietę, ruch. Nurt zakłada, że nie zatracam się w żadną stronę, a nadmiernej akceptacji nie mieszam z brakiem rozsądku!’’.  W pełni zgadzam się z takim postrzeganiem ciałopozytywności, i uważam , że ,,zdrowa granica’’ to coś o czym nie możemy zapominać, ponieważ według danych statystycznych aż 2,8 mln dorosłych osób traci życie z powodu nadmiernej masy ciała. [2]

Jak wszyscy wiemy, otyłość wynika z nadmiernego spożycia  kalorii, które znacznie wykracza poza realne zapotrzebowanie organizmu. Powodów tego stanu rzeczy jest wiele, ale dziś przyjrzymy się zaburzeniu, które polega na niepohamowanym napadzie jedzenia, nazwanym przez specjalistów zespołem kompulsywnego objadania się (BED – binge eating disorder), a także zaburzeniem z napadami objadania się lub zespołem gwałtownego objadania się. Każda z nazw jest prawidłowa, dlatego w tym artykule będę posługiwała się nimi wymiennie. 

1.     Powtarzające się epizody niepohamowanego jedzenia.

2.     Współwystępowanie z powyższym przynajmniej trzech następujących objawów:

o   Jedzenie dużo szybsze niż normalnie;

o   Jedzenie aż do nieprzyjemnego uczucia pełności;

o   Jedzenie dużych porcji jedzenia pomimo nieodczuwania fizycznego głodu;

o   Jedzenie w samotności z powodu wstydu/zakłopotania jedzeniem;

o   Odczuwanie wstrętu do siebie, depresji lub winy po przejedzeniu.

3.     Wyraźne cierpienie dotyczące niepohamowanego jedzenia.

4.     Występowanie niepohamowanego jedzenia co najmniej raz w tygodniu przez trzy miesiące.

5.     Brak powtarzających się czynności kompensacyjnych w związku z niepohamowanym jedzeniem. [9]

Stopień nasilenia zaburzenia ocenia się w zależności od liczby napadów obżarstwa w ciągu tygodnia: łagodny (1–3 napady), umiarkowany (4–7 napadów), ciężki (8–13 napadów) oraz bardzo ciężki (14 napadów i więcej).

Powód jest prosty, zaburzenia kompulsywnego objadania się są znaczącym czynnikiem rozwoju otyłości i zaburzeń psychicznych. [6] Wiele osób wciąż szuka nowej diety cud, która pozwoli mu raz na zawsze pozbyć się dodatkowych kilogramów, ale nie ma świadomości, że oprócz dobrej i zbilansowanej diety, koniecznym, a czasem kluczowym jest rozwiązanie problemów natury psychologicznej. Wielu badaczy podkreśla, że BED bardzo często współwystępuje z licznymi zaburzeniami psychopatologicznymi. Odkrycie podłoża choroby i wdrożenie odpowiedniej terapii jest kluczowe, aby pomóc choremu, a także może okazać się istotnym narzędziem w walce z otyłością, ponieważ pokaże mu jak można regulować swoje emocje w inny sposób aniżeli za pomocą jedzenia. [1]

W 2021 roku w literaturze pojawiło się bardzo ciekawe badanie Kobrzyńskiej K. i Dębowskiej M., w którym szukano zależności pomiędzy charakterystycznymi cechami zaburzeń osobowości a problemem kompulsywnego jedzenia u osoby otyłej, czyli z BMI ≥ 30. Badanych podzielono na dwie grupy: badawczą i kontrolną. Grupę badaną stanowiły osoby z BMI ≥ 30, w grupie kontrolnej znajdowały się osoby z  BMI w zakresie 18,5–24,99.

Wyniki badania okazały się bardzo ciekawe:

1.     Osoby z BMI ≥ 30 częściej doświadczały problemu gwałtownego objadania się oraz częściej spełniały minimalnie 3 kryteria DSM-5 w porównaniu z osobami z grupy kontrolnej, tj. z BMI w zakresie normy

2.     W grupie osób z zaburzeniami kompulsywnego objadania się w połączeniu z otyłością stwierdzono istotnie statystycznie większe nasilenie cech osobowości unikającej, antyspołecznej, zależnej, borderline, bierno-agresywnej, paranoicznej, a także stwierdzono wyższy poziom stanu i cechy lęku. [1]

3.     Wykazano, że osoby z BED i otyłością unikają kontaktów, mają problem w budowaniu relacji, a także są wycofane i zlęknione. Ponadto wyniki badań wskazały, że osoby te są mniej efektywne w działaniu, łatwo porzucają obrany kierunek działań i mają kłopoty w osiągnięciu zamierzonego celu. Badani zauważyli, że osoby te postrzegają samodyscyplinę i wysiłek jak bezcelowy, stąd nie są skore do angażowania się w różne inicjatywy, a także gorzej radzą sobie ze stresem, obawiają się presji, tego, że nie podołają oczekiwaniom innych.

4.     Osoby otyłe cechowała niższa samoocena w porównaniu z osobami z BMI w normie, a także częściej wskazywali na poczucie bezradności i niezasługiwania na lepszy los. [1]

    Mając na uwadze powyższe wyniki badania Kobrzyńska K. i Dębowska M., wyciągnęły bardzo interesujące wnioski. Po pierwsze wskazują one na to, że chcąc skutecznie leczyć otyłość, osoby z BMI > 30 powinny być diagnozowane w kierunku BED oraz innych zaburzeń cech osobowości. Po drugie, w licznych przypadkach osoba otyła oprócz pozostawania pod opieką dietetyka, powinna mieć także wsparcie ze strony psycholog/psychoterapeuty, który pomógłby jej nauczyć się jak skutecznie radzić sobie ze stresem, niską samooceną oraz lękiem. Są to bardzo ważne narzędzia, które pomagają zwiększyć szansę na powodzenie wprowadzonej kuracji żywieniowej. Ponadto bardzo ważna w kontekście procesu odchudzania się jest psychoedukacja na temat  regulacji negatywnych emocji oraz poszerzanie wiedzy z zakresu zdrowego odżywiania się. [1]

Osobiście uważam, że mówienie głośno o problemach natury psychologicznej jest bardzo ważne, ponieważ wiele osób może nie zdawać sobie sprawy z tego, gdzie tak naprawdę leży źródło jego problemu lub boi się do tego przyznać, przez co szuka rozwiązań w nieodpowiednich miejscach. Warto przy tej okazji nadmienić, że na zaburzenia kompulsywnego objadania się cierpi około 2-5% populacji ogólnej, a wśród osób z przekraczającym normę wskaźnikiem BMI odsetek ten stanowi aż 30%. [4]

Kompleksowe postępowanie terapeutyczne osób z zespołem gwałtownego objadania się obejmuje pomoc medyczną, dietetyczną, ale przede wszystkim psychologiczną. Należy zaznaczyć, że otyłość to bardzo złożona choroba. W wielu przypadkach nie jest jedynie kwestią lenistwa i zajadania się chipsami, jak wciąż sądzi wiele osób, dlatego bardzo przykre i krzywdzące jest sprowadzanie nadmiernej masy drugiego człowieka ciała do przymiotników ,,leniwy” czy ,,niezdyscyplinowany”. Dopóki nie poznamy bliżej historii danej osoby, nie mamy pojęcia z jakimi ,,wewnętrznymi dialogami” się boryka i jak trudna może być dla niego ,,relacja” z jedzeniem.

 

W wielu przypadkach na pierwszej linii frontu walki z otyłością ramię w ramię powinien stać dietetyk wraz z psychologiem/psychoterapeutą. Odpowiednio dobrana, dobrze zbilansowana dieta wraz z prawidłowo dobraną terapią mogą okazać się kluczem do osiągnięcia zarówno zdrowej sylwetki jak i zdrowia psychicznego.

 

Autorką artykułu jest 

1       Kobrzyńska K. , Dębowska M.D. Cechy zaburzeń osobowości a kompulsywne objadanie się u osób otyłych. Personality disorder and compulsive overeating in obese peopl.e tom 18, nr 1, 18–29 © Copyright 2021 Via Medica ISSN 1732–9841 Psychiatria PRACA ORYGINALNA DOI: 10.5603/PSYCH.a2020.0045

2.     Brończyk-Puzoń A, Koszowska A, Nowak J, et al. Epidemia otyłości na świecie i w Polsce. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2014; 5(1): 1–5.

3.     Żak-Gołąb A, Tomalski R, Olszanecka-Glinianowicz M, et al. Aleksytymia u osób otyłych. Endocrinology, Obesity and Metabolic Disorders. 2012; 8(4): 124–129.

4.     Kucharska K, Kostecka B, Tylec A, et al. Binge eating disorder — etiopathogenesis, disease and treatment. Postępy Psychiatrii i Neurologii. 2017; 26(3): 154–164, doi: 10.5114/ppn.2017.70547.

5.     Banach J, Szymańska J. Zespół gwałtownego objadania się — stan wiedzy. Curr Probl Psychiatry. 2011; 12(3): 318–321.

6.     Friedman MA, Brownell KD. Psychological correlates of obesity: moving to the next research generation. Psychol Bull. 1995; 117(1): 3–20, doi: 10.1037/0033-2909.117.1.3, indexed in Pubmed: 7870862

7.     Ricca V, Mannucci E, Moretti S, et al. Screening for binge eating disorder in obese outpatients. Compr Psychiatry. 2000; 41(2): 111–115, doi: 10.1016/s0010-440x(00)90143-3, indexed in Pubmed: 10741889.

8.     https://pl.wikipedia.org/wiki/Zaburzenie_z_napadami_objadania_si%C4%999