DIETA W CUKRZYCY CIĄŻOWEJ

Cukrzyca ciężarnych (ang. Gestational Diabetes Mellitus, GDM) jest to zaburzenie tolerancji węglowodanów, które diagnozuje się w ciąży u 2% kobiet spodziewających się dziecka. Inne źródło podaje, że dotyczy od 3 – 10% kobiet ciężarnych. Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, diagnostyka tego rodzaju cukrzycy powinna być przeprowadzona między 24 a 28 tygodniem ciąży. W tym celu wykorzystuje się badanie przesiewowe, OGTT (ang. Oral Glucose Tolerance Test) weryfikujące stężenie glikemii. Podczas, gdy poziom glukozy we krwi żylnej wynosi > 140 mg/dl powinno przeprowadzić się dalszą, holistyczną diagnostykę metaboliczną. Cukrzyca ciężarnych może wiązać się z wystąpieniem wad wrodzonych u dziecka, m.in. wad serca, układu nerwowego, wątroby i makrosomią. Najistotniejszymi czynnikami zwiększającymi ryzyko tego typu cukrzycy są zmiany hormonalne (zwiększone stężenie estrogenu, progesteronu, prolaktyny oraz laktogenu łożyskowego) co może wpływać na wahania stężeń insuliny.

Cukrzyca ciążowa najczęściej dotyka kobiet, które mają ponad 35 lat lub z glukozurią, występującą w dwóch badaniach w czasie trwania ciąży. Dotyka również kobiet, które urodziły dziecko ważące ponad 4 kg lub z wadą rozwojową. Na zachorowanie narażone są także kobiety, które przed ciążą miały zaburzenia masy ciała (nadwaga zwiększa ryzyko GDM 2-krotnie, otyłość – 4-krotnie, natomiast skrajna otyłość 9-krotnie). Biorąc pod uwagę poziom hiperglikemii rozróżnia się dwie grupy GDM: G1 i G2.

Kobiety ciężarne z grupy G1 poddane są leczeniu polegającym na odpowiedniej diecie oraz aktywności fizycznej, ze względu na łagodny charakter cukrzycy. Pacjentki z G2 kwalifikują się do insulinoterapii, ze względu na nasilone zaburzenia gospodarki węglowodanowej, ponadto mają większe prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy typu 2 po ciąży niż pacjentki z G1.

Przyszła matka z cukrzycą ciążową powinna przestrzegać odpowiedniej diety i wdrożyć zdrowy styl życia. W momencie, gdy zmiana trybu życia i odpowiednie odżywianie nie są wystarczające, należy stosować insulinoterapię, metodą wielokrotnych podskórnych wstrzyknięć. Dieta powinna zawierać około 40-50% węglowodanów, 20-30% tłuszczów i około 1,1-1,3 g białka na kilogram masy ciała. Wartość energetyczna diety powinna oscylować w granicach 30 kcal/kg należnej masy ciała lub 25-30 kcal/kg masy ciała u kobiet z nadwagą i otyłością (min. 1600-1800 kcal). Najlepiej jest, gdy dieta jest indywidualna dostosowana do stężeń glukozy, natomiast głównym zaleceniem jest dieta o obniżonym indeksie glikemicznym.

Poniżej przedstawiam tabelę pokazującą jakie produkty spożywcze zwiększają ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej, a jakie to ryzyko obniżają.

Źródło: Kargulewicz A., Postępowanie żywieniowe u kobiety z cukrzycą ciążową, “Food Forum” 2018, 5(27)/2018, s. 30

Brak leczenia niesie ze sobą duże zagrożenia dla matki, do których należą: wielowodzie, wzrost ciśnienia tętniczego, szybsze rozwiązanie ciąży oraz niekiedy wykonanie cięcia cesarskiego oraz zagrożenia dla dziecka – wady rozwojowe, makrosomia oraz zaburzenia metabolizmu (hipoglikemii, hipokalcemii i hipomagnezemii). Glukoza w odróżnieniu od insuliny przenika przez łożysko z krwiobiegu matki do dziecka. W sytuacji, gdy występują duże stężenia glukozy u matki, hiperglikemia występuje również u dziecka. Od około 20 tygodnia komórki wysp trzustkowych dziecka stają się wrażliwe na glukozę, gdy jest jej zbyt duża ilość następuje przerost komórek beta trzustki, następnie nadprodukcja insuliny, a w efekcie makrosomia, czyli nadmierna masa ciała dziecka.

Po urodzeniu dziecka, matka powinna prowadzić samokontrolę glikemii. Wystąpienie cukrzycy ciążowej niesie duże ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 w późniejszych latach u matki.  Każda kobieta po przebytej cukrzycy ciążowej zobligowana jest do wykonania badań, które wykażą czy tolerancja glukozy jest prawidłowa.  Matki powinny poddać się badaniu OGTT między 6 a 12 tygodniem po urodzeniu dziecka. Następnie zalecane jest oznaczanie stężenia glukozy na czczo przynajmniej raz w roku. Kiedy kobieta planuje zajść w kolejną ciążę, również powinna wykonać test OGTT, ponieważ u około ⅓ kobiet cukrzyca ciążowa pojawia się w kolejnej ciąży.

Zaprzestanie palenia papierosów przed planowanym zajściem w ciążę, znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej !

 Autorką artykułu jest 

Bibliografia:

 

1.     American Diabetes Association. Gestational diabetes mellitus. Diabetes Care. styczeń 2004;27 Suppl 1:S88-90.

2.     Chu SY, Callaghan WM, Kim SY, Schmid CH, Lau J, England LJ, i in. Maternal obesity and risk of gestational diabetes mellitus. Diabetes Care. sierpień 2007;30(8):2070–6.

3.     Cypryk K., Szymczak W., Czupryniak L., Sobczak M., Lewinski A. Gestational diabetes mellitus - an analysis of risk factors. Endokrynol Pol. 2008; 59(5): 393-397

4.     Czupryniak L. Diabetologia. Kompendium. 1. wyd. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne; 2014.

5.     Fabian W, Koziarska-Rościszewska M, Szymczyk I. Cukrzyca. Praktyka Lekarza rodzinnego. 1. wyd. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2008.

6.     Kapusta J, Kapusta P, Rusin W. Cukrzyca bez strachu. 1. wyd. Wydawnictwo Dragon; 2017. (Medica).

7.     Kasperska-Czyżykowa T, Jedynasty K. Rozpoznawanie i leczenie cukrzycy typu 2. 1. wyd. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2001.

8.     Mijatovic-Vukas J., Capling L., Cheng S. i wsp. Associations of diet and physical activity with risk for gestational diabetes mellitus: a systematic review and meta-analys. Nutrients 2018; 10; 698.

9.     Pawlik D., Radziszewska R. Cukrzyca matki i jej konsekwencje dla dziecka. Endokrynol Ped 2015; 14(1): 43-51

10.  Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017. T. 3. 2017.

11.  Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. T. 4. 2018.

12.  Szczeklik A, Alkiewicz J. Choroby wewnętrzne: podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM. [T. 1] [T. 1. Kraków: Medycyna Praktyczna; 2005.