NEOFOBIA - JAK CATERING MOŻE POMÓC?

 

            

Jestem wybredna, jest dużo produktów, które nie lubię. Często zdarza się, że nie chce posmakować nowych, nieznanych mi dotąd potraw. Moje dziecko lubi tylko kilka tych samych dań. Córka je tylko dwa rodzaje warzyw, kurczaka i niektóre owoce. Słyszeliście takie wypowiedzi u swoich krewnych czy znajomych? Spotkaliście się z osobą, która twierdzi że czegoś nie lubi, ale nigdy tego jeszcze nie jadła. W tym artykule przedstawię postawę, czy też przez niektórych określane zaburzenie żywieniowe, polegające na eliminacji i lęku przed próbowaniem nowej żywności.

          Neofobia żywieniowa przejawia się jako postawa wobec żywności cechująca się unikaniem spożywania nowych produktów. Zgodnie z klasyfikacją rozumiana jest jako typ zaburzeń karmienia „wybiórcze jedzenie”. Jest zależna od czynników biologicznych i środowiskowych takich jak np. odżywianie w okresie prenatalnym, sposób żywienia w okresie niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa; osobowość, nawyki, styl życia. Poziom neofobii żywieniowej wpływa na sposób żywienia dzieci. Wysoki poziom może nawet doprowadzić do niedoborów niezbędnych substancji odżywczych.

            Potrzeba wyrażenia swojej autonomii jest naturalnym etapem dziecka i pojawia się najczęściej między 2, a 3 rokiem życia. Dziecko przejawia zachowania takie jak: grymaszenie czy wybrzydzanie przy posiłku. Najmłodsze dzieci do ukończenia 1 roku życia są otwarte na nowe smaki, ta postawa zmienia się jednak z biegiem czasu.  Neofobia żywieniowa dotyka najczęściej dzieci w wieku 2-6 lat. 

 Zmiany poziomu neofobii żywieniowej

Źródło: Kozioł-Kozakowska A., Piórecka B., Neofobia żywieniowa jej uwarunkowania  i konsekwencje zdrowotne, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2013, 2-6

            Dzięki badaniom naukowym wnioskować można, że dzieci do 2 roku wykazują najniższy poziom neofobii, który szybko rośnie do 4 roku życia. W Polsce ponad 10% dzieci wykazywało wysoki poziom neofobii żywieniowej, największy odsetek zaobserwowano u dzieci między 5 a 6 rokiem życia. Mimo iż poziom neofobii zmniejsza się wraz z wiekiem to liczba produktów nielubianych nie zmienia się. Skinner i wsp. odkryli, że neofobia żywieniowa z wczesnego dzieciństwa była ściśle związana z liczbą produktów, które dzieci nie tolerowały w wieku 8 lat. Czyli mimo spadku poziomu neofobii produktu, które w okresie najwyższego szczytu zostały zakwalifikowane do grupy nielubianych nadal w niej zostaną. Zostało przeprowadzonych wiele badań na temat neofobii żywieniowej jednak w większości nie zaobserwowano różnic zależnych od płci.

            Neofobia jest cechą uwarunkowaną genetycznie. Dziedziczność wyjaśnia 70-78% zmienności neofobii, pozostałe zależne są od czynników środowiskowych. 

Źródło: Kozioł-Kozakowska A., Piórecka B., Neofobia żywieniowa jej uwarunkowania  i konsekwencje zdrowotne, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2013, 2-6

 

            Neofobia może być dziedziczna. W badaniu na parach bliźniąt jedno- i dwujajowych w wieku 9-11 lat oszacowano dziedziczność tej cechy na poziomie 78%. Zaobserwowano również, że wysoki poziom neofobii matki przekładał się na większą neofobiczność dzieci, zwłaszcza córek.   Już w łonie matki można zaobserwować kształtowanie się preferencji smakowych u dziecka. Stopień akceptowania nowych smaków u dzieci spowodowany jest poznawaniem ich już w łonie matki. Smaki pokarmów przenikają do wód płodowych, które dziecko połyka. Badania dowiodły, że dzieci kobiet w 3. trymestrze ciąży, które piły sok marchwiowy chętniej spożywały przecier marchwiowy przy pierwszym kontakcie z tym produktem wprowadzanym do diety. Neofobia żywieniowa jest silnie zdeterminowana przez czynniki środowiskowe. Ma podłoże genetyczne, jednak szczyt neofobii nie występuje w okresie niemowlęctwa. Możemy zaobserwować go w wieku wczesnego dzieciństwa. Dowodzić to może, że na poziom neofobii żywieniowej wpływają między innymi zachowania żywieniowe rodziców. Można stwierdzić, że mimo swoich biologicznych uwarunkowań może być również postawą wyuczoną. Wnioskować można, że umiarkowana nowość produktów wywołuje zainteresowanie i ciekawość, natomiast niezwykła, całkowicie nieznana wywołuje zdenerwowanie i strach. Z badań wynika, że łatwiej jest zaakceptować nowy, nieznany smak (produkt) jeśli jest on podawany z produktem już znanym.

            Na kształtowanie postaw względem żywności wpływa sposób karmienia. Wybór produktów, posiłków przez matki ma kluczowy wpływ na rozwój określonych preferencji żywieniowych jej dzieci. W trakcie karmienia piersią dziecko ma możliwość odkrywania nowych smaków. Im bardziej urozmaicony jest jadłospis matki tym więcej nowych smaków próbuje dziecko. Niechęć do jedzenia określonych produktów może być spowodowana zbyt późnym wprowadzeniem różnorodności w menu dziecka lub zbyt szybka rezygnacja z podawania danego produktu, posiłku po negatywnej reakcji dziecka. Eksponowanie na nowe smaki powoduje uczenie się i zwiększa ich akceptację. Kuriozalnym błędem rodziców przede wszystkim matek jest narzucanie własnych preferencji smakowych w stosunku do produktów, których sama nie akceptuje np. mama nie podaje dziecku brokułów, bo sama ich nie lubi. Im bardziej zwiększa się znajomość danej żywności, tym bardziej zwiększa się jej akceptacja. Funkcja edukacyjna usług żywieniowych nabiera dużego znaczenia dla nas samych, ale również dla przyszłego potomstwa. Poznawanie nowych smaków przez przyszłe matki przekłada się znacząco na późniejsza otwartość dziecka do zróżnicowanej diety.

Ważna jest relacja panująca między matką a dzieckiem. W sytuacji, kiedy matka stosuje zasady prawidłowego zachowania przy stole dziecko je naśladuje, tak samo ważna jest atmosfera panująca w trakcie spożywania posiłków. Narzekanie podczas jedzenia posiłków, nagradzanie dzieci smakołykami za zjedzenie nielubianych przez nie posiłków, przyczyniają się do wzrostu poziomu niechęci dziecka do zjadanych produktów. Dziecko uczy się przez naśladowanie zachowań, a neofobia żywieniowa ściśle związana jest z lękiem. Dlatego kobiety planujące dziecko powinny poszerzać swoją dietę, aby w przyszłości dawać dobry przykład swoim dzieciom. 

            Catering dietetyczny daje szansę przezwyciężenia neofobii, poznawanie nowych potraw, próbowanie posiłków, które były uważane za nieodpowiednie dla naszego organizmu, które mogą powodować różne negatywne dolegliwości. Często okazuje się, że po spróbowaniu potrawy, której się obawialiśmy staje się ona naszą ulubioną i żałujemy że do tej pory jej unikaliśmy.

Postawa neofobiczna to nie tylko niechęć do nowych produktów, ale także odrzucanie posiłków z składników znanych i lubianych tylko w innej formie.

 

Autorką artykułu jest 

Bibliografia:

1. Socha D., TaborA., Żwirska J., Schlegel-Zawadzka M., Neofobia żywieniowa wśród nauczycielek jako czynnik wpływający na postawy prozdrowotne ich wychowanków, Zakład Żywienia Człowieka,  Instytut Zdrowia Publicznego,  Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009   
2. Zabrocki R., Rola i funkcje usług żywieniowych we współczesnym świecie, Space - Society – Economy, 2008, 37-45 
3. Carruth BR, Ziegler PJ, Gordon A i wsp. Prevalence of picky eaters among infants and toddlers and their caregivers’ decisions about offering a new food. J Am Diet Assoc 2004; 104(1 Suppl 1):57-64
4. Kozioł-Kozakowska A, Jagielski P, Schlegel-Zawadzka M. Neofobia żywieniowa a stan odżywienia dzieci w wieku przedszkolnym. Endokrynol Otył Zab Przem Mat 2011;2:89
5. Sochacka–Tatara E, Jacek R, Sowa A, Musiał A. Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym. Probl Hig Epidemiol 2008;89:389-394
6. Skinner JD, Caruth BR, Bounds W i wsp. Children’s food preferences: a longitudinal analysis. J Am Diet Assoc 2002;102:1638-1647
7. Skinner JD, Caruth BR, Bounds W i wsp. Children’s food preferences: a longitudinal analysis. J Am Diet Assoc 2002;102:1638-1647
8. Mennella JA, Jagnow CP, Beauchamp GK. Prenatal and postnatal flavor learning by human infants. Pediatrics 2001;107(6),doi:10.1542/peds.107.6.e88.
9. Birch LL. Psychological influences on childhood diet. J Nutr 1998;128(2 Suppl):407-410
10. Aldous MB. Nutritional issues for infants and toddlers. Pediatr Ann 1999;28:101105