JAK OSIĄGNĄĆ WYMARZONĄ SYLWETKĘ? ASPEKT PSYCHOLOGICZNY

 

W dzisiejszym artykule poruszę temat odżywiania, ale w nieco innym kontekście. Nie  zabraknie w nim treści merytorycznych, ale pojawią się też moje osobiste spostrzeżenia. 

Zgodnie ze stanowiskiem WHO – Światowej Organizacji Zdrowia, kluczowym problemem  zdrowotnym wśród współczesnej cywilizacji jest otyłość. [6] Wielu z Nas wciąż zadaje sobie pytanie,  jak to jest możliwe podczas, gdy z każdej strony dostajemy ,,super receptę” na szczupłą sylwetkę?  Kilkaset stron internetowych oferuje darmowe jadłospisy, możemy zamówić sobie catering z  dowozem pod drzwi, w naszych smartfonach znajdziemy liczne aplikacje, zarówno treningowe, liczące kilokalorie, sprawdzające składy produktów czy oferujące spersonalizowane jadłospisy, a mimo to  problem nadwagi i otyłości nadal istnieje, co więcej, wciąż rośnie. W dzisiejszym artykule przyjrzymy  się jak aspekt psychologiczny wpływa na proces odchudzania. 

Zacznijmy od tego, że odżywianie, oprócz zapewniania niezbędnej energii do funkcjonowania  organizmu w kontekście fizjologicznym, zaspokaja także potrzeby emocjonalne człowieka. [1] Media  nieustannie kreują modę na idealną, fit sylwetkę, ale w zestawieniu z nielimitowanym dostępem do  przetworzonej żywności, która pośrednio przyczynia się do powstawania nadwagi i otyłości,  osiągnięcie tych celów okazuje się nie być takie proste, jak zapewniają nas wszystkie ,,influencerki”.  Gdyby w procesie odchudzania ,,wystarczyła’’ znajomość zasad prawidłowego odżywiania się, a  dostosowanie się do rozpiski dietetyka i trenera personalnego było dla nas takie proste, chyba  każdy z nas wylądowałby na okładce fitness magazynu. Prawdą jest, co potwierdzają naukowcy, że dieta i ćwiczenia fizyczne są wystarczające do uzyskania zamierzonej masy ciała, jednak, aby ją utrzymać konieczna jest zmiana sposobu myślenia. Okazuje się, że dysonans, który powstaje  pomiędzy tym czego pragniemy, a tym, jak ciężko jest nam to osiągnąć skutkuje złą relacją z jedzeniem, a tym samym problemami takimi jak: anoreksja, bulimia, otyłość czy kompulsywne objadanie się. Presja, którą wywierają na nas media społecznościowe sprawia, że jedzenie stawiamy w centrum zainteresowania, a wszelkie niepowodzenia w procesie odchudzania czy odbieganie od przyjętego powszechnie kanonu piękna, ogromnie przekłada się na nasze zdrowie psychiczne . [1]

Bardzo fajnym ruchem, który powstał już w 1996 r, ale ostatnimi czasy ,,zagościł na salonach  wielu influencerek’’ i przybiera na sile to ruch body positive. Co ciekawe inicjatorką  ,,ciałopozytywności” była cierpiąca na zaburzenia odżywiania, producentka i pisarka Connie Sobczak  oraz psychoterapeutka Elizabeth Scott. Tworząc ten ruch społeczny pragnęły pokazać innym, że w  życiu szalenie istotna jest akceptacja samego siebie. Wiele osób twierdzi, że ruch ten propaguje  zachowania takie jak: lenistwo, obżarstwo i niedbałość, ale warto podkreślić, że jest to błędne  rozumowanie. W ciałopozytywności chodzi o to, by akceptować swoje niedoskonałości, a działania,  które podejmujemy na rzecz zgrabnej sylwetki, należy podejmować na rzecz troski o samą siebie, o swoje  zdrowie, a nie o rozmiar XS. Ruch ten nie propaguje otyłości. [8,9] Otyłość jako stan charakteryzujący się zwiększeniem masy ciała poprzez wzrost ilości tkanki tłuszczowej (u mężczyzn powyżej 25%, a u  kobiet powyżej 30% masy ciała) jest bardzo niebezpiecznym stanem chorobowym i nie można go traktować jedynie jako defektu kosmetycznego. Otyłość przyczynia się do rozwoju wielu chorób  dietozależnych, w tym: cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, chorób układu krążenia, a także  kamicy żółciowej i nowotworów. [8,9,10]

Wskaźnikiem, który najłatwiej pozwala ocenić stopień otyłości jest BMI (body mass index).  Wartość BMI uzyskujemy poprzez iloraz masy ciała (kg) i wzrostu do kwadratu (m2). [10]

Praktykując swój zawód, zauważam, jak wiele osób w trakcie pandemii zyskało sporo  nadprogramowych kilogramów. Nie powinno być to dla nikogo zaskoczeniem, ponieważ otyłość  rozwija się głównie z powodu nieograniczonego dostępu do żywności oraz ograniczenia aktywności  fizycznej do minimum. Jest to sytuacja, w której bardzo łatwo o osiągnięcie dodatniego bilansu  energetycznego, ale nie jest jedynym determinantem otyłości. Jej przyczyn jest wiele i są to zarówno  czynniki genetyczne jak i środowiskowe. [8,9] 

W kontekście nadmiernej konsumpcji jedzenia nieocenionym jest aspekt emocjonalny.  Naukowcy sugerują, że osoby otyłe mogą być bardziej wrażliwe na smak i zapach pożywienia niż  osoby o BMI w normie, toteż żyjąc w środowisku o wielu bodźcach żywieniowych, osoby te mają  tendencję do przejadania się. [11] Kiedyś człowiek musiał szukać jedzenia, teraz jedzenie znajduje  człowieka niemalże samo. W literaturze można znaleźć określenie ,,żywienie emocjonalne”.  Termin ten określa nieprawidłowe zachowania żywieniowe, które występują w następstwie  negatywnych emocji, jak: złość, samotność i stres. [3] Cywilizacja zachodnia obfituje w te emocje i  niestety także w nieograniczony dostęp do łatwo przyswajalnych węglowodanów. Czemu niestety?  Dlatego, że w chwilach spadku nastroju, ludzie najchętniej sięgają właśnie po ,,coś słodkiego” co  zwiększy na chwilę wydzielanie endorfin, a tym samym ,,doraźnie uleczy’’ ich smutki i żale. Szkoda tylko, że jest to rozwiązanie jednorazowe, ponieważ jeśli dana jednostka nie zajmie się  ,,podniesieniem swoich kwalifikacji’’ z radzenia sobie ze stresem, to przy kolejnym ,,dołku’’ znów sięgnie do szuflady ze słodyczami, co w efekcie może skutkować zespołem kompulsywnego objadania się i oczywiście dodatnim bilansem energetycznym, a tym samym zwiększeniem liczby na  wadze. [12]. 

Bardzo ważnym aspektem, który może wspomóc proces odchudzania się jest odpowiednia  motywacja i konsekwencja w działaniu. Należy uświadomić sobie, skąd pochodzi chęć schudnięcia i  czy jesteśmy w stanie zainwestować dużą część czasu tylko dla siebie. W 2002 roku Friedmana i wsp. w swoim badaniu wykazali, że osoby otyłe nie akceptują swojego wyglądu, a to może utrudniać  proces odchudzania, ponieważ wpływa na obniżenie poziomu motywacji takiej osoby. [13] Ruch body  positive może okazać się dla wielu kobiet jak i mężczyzn bardzo ważnym impulsem do tego by pokochać siebie taką jaką/takim jakim się jest i z troski o swoje zdrowie, stopniowo wprowadzić w życie zdrowe nawyki. Oczywiście istotną w aspekcie zdrowej redukcji jest dobrze zbilansowana dieta, która będzie bogata w składniki mineralne i witaminy, a także terapia psychologiczna, która pomaga wzmocnić poczucie własnej wartości oraz zapewni narzędzia do walki ze stresem i negatywnymi emocjami. Jeśli nie masz czasu na gotowanie, albo chcesz mieć pewność, że Twoje posiłki będą odpowiednio zbilansowane, kliknij tutaj. Sztab specjalistów pomoże Ci w wyborze odpowiedniej diety!

Wielu badaczy podkreśla, że stres oraz nieumiejętność radzenia sobie z trudnymi sytuacjami są główną przyczyną  nadmiernego jedzenia. [14] Wystarczy się rozejrzeć, by dostrzec w jak wielu sytuacjach mamy szybki dostęp do jedzenia i zestawić to z tym, że sięgnięcie po batonika czy cukierka daje natychmiastowy efekt złagodzenia napięcia. [18] Jak myślicie, łatwiej jest stawić czoła problemom czy  zjeść ,,cuksa”? ;) Świadoma praca nad zgubieniem dodatkowych kilogramów, wymaga działań w dwóch sferach: ciała (za pomocą diety, ćwiczeń itp.) oraz psychiki (praca nad własnymi emocjami i ograniczeniami). [4]

• Bardzo ważną kwestią jest nauczenie się samokontroli, wytrwałości i odpowiedzialności – istnieją techniki, które uczą optymizmu i wiary w swoje  możliwości, co pośrednio przekłada się na uzyskanie swoich celów. Bardzo dużą barierą, która blokuje nasz rozwój jest poczucie, że nie mamy na nic wpływu, natomiast przeciwstawnym do tego schematu myślenia jest świadomość, że  w każdej chwili to my dokonujemy wyboru.
•   Musisz wiedzieć, że myślenie ma wpływ na emocje i reakcje organizmu. Wyobrażanie  sobie w głowie sytuacji, których pożądamy działa często jak samospełniająca się  przepowiednia. [15]
• Odpowiedni sposób myślenia i nastawienia się przed rozpoczęciem diety i ćwiczeń  może okazać się kluczem do sukcesu.

Poszukiwanie pokarmu, mimo, że fizjologicznie jesteśmy w stanie nasycenia, wskazuje na konieczność zaspokojenia ,,apetytu’’ na coś innego niż rzeczywiste uczucie głodu. [17] Biorąc pod uwagę to, że każdy człowiek jest inny i jego niepowodzenia w procesie redukcji masy ciała mogą mieć różne podłoże, najlepszym sposobem leczenia otyłości jest spojrzenie na tę chorobę kompleksowo. Kluczowym może okazać się współdziałanie specjalistów z różnych dziedzin m.in. lekarzy,  psychologów, dietetyków, trenerów oraz uwzględnienie kontekstu społecznego osoby otyłej tj.  wpływu rodziny, znajomych czy współpracowników. W celu skutecznej redukcji masy ciała,  kluczowym powinno być przywrócenie równowagi wewnętrznej pacjenta. 

 

Autorką artykułu jest 

 

Bibliografia:

 

1. Renata Grzywacz R., Krupa J., Cichocka I. Rola psychologicznych aspektów odchudzania się na  przykładzie klientek rzeszowskiego fitness clubu. Med Rodz 2018; 21(1A): 20-28 2. Kłósek P. Motywacja pacjentów do utraty masy ciała podczas kuracji odchudzającej. Forum  Zaburzeń Metabolicznych 2015, tom 6, nr 1, 14–24

3. Koszowska A.,Dittfeld A., Zubelewicz-Szkodzińska B. Psychologiczny aspekt odżywiania oraz  wpływ wybranych substancji na zachowania i procesy myślowe. Hygeia Public Health 2013,  48(3): 279-284

4. Spangle L: Odchudzanie zaczyna się w głowie. Świat Książki, Warszawa 2010 5. Kłósek P. Zależności między stresem psychologicznym a powstawaniem otyłości The  relationships between psychological stress and obesity. Forum Medycyny Rodzinnej 2016,  tom 10, nr 3, 145–152

6. WHO: Obesity: preventing and managing the global epidemic. Report of a WHO consultation.  Geneva, WHO Technical Report Series 894, 2000.

7. https://mintmag.pl/body-positive/ [dostęp 8.06]

8. Cencic A, Chingwaru W. The role of functional foods, nutraceuticals, and food supplements  in intestinal health. Nutrients 2010, 2: 611-625. 

9. Konarzewski M. Ewolucja otyłości. Nauka 2006, 4: 85-96.

10. Wąsowski M., Walicka M., Marcinowska-Suchowierska E. Otyłość – definicja, epidemiologia,  patogeneza. Postępy Nauk Medycznych, t. XXVI, nr 4, 2013 11. Barthomeuf L, Droit-Volet S, Rousset S. Obesity and emotions: Differentiation in emotions  felt towards food between obese, overweight and normal-weight adolescents. Food Quality  and Preference 2008, doi:10.1016.

12. Pietrzykowska E., Wierusz-Wysocka B. Psychologiczne aspekty nadwagi, otyłości i  odchudzania się. Pol Merkuriusz Lek 2008, XXIV: 472-476.

13. Juruć A., Wierusz-Wysocka B., Bogdański P. Psychologiczne aspekty jedzenia i nadmiernej  masy ciała. Farmacja Współczesna 2011, 4: 119-126.

14. Sosnowska-Bąk M. Miejsce psychologa w leczeniu otyłości. Forum Med Rodz 2009, 3(4): 297-  303

15. Zubrzycka E.: Schudnąć bez diety. Mity na temat nadwagi. Gdańskie Wydawnictwo  Psychologiczne, Gdańsk 2005.

16. Łuszczyńska A: Nadwaga i otyłość. Interwencje psychologiczne. PWN, Warszawa 2007. 17. Baumeister RF, Tierney J: Siła woli. Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2013. 18. Ogińska-Bulik N: Psychologia nadmiernego jedzenia. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego,  Łódź 2004